عمل جراحی فک و صورت


جراحی های فک و صورت و مزایای آن :

اختلال های مادر زادی و یا در اثر ضربه و تصادف  از جمله عوامل ایجاد کننده  آسیب فک هستند می باشد که بدنبال آن اختلال حرکتی ، جویدنی ، تکلمی و اختلال در تقارن و زیبایی صورت بوجود می آید . در بعضی موارد فقط با عمل جراحی قابل اصلاح می باشد .جراحی (ارتوگناتیک )یا جراحی فک و صورت و دهان جراحی تصحیحی است که به رفع بد شکلی های دو فک بالا و پایین که یکی از مهمترین عوامل زیبایی صورت می باشد و تاثیر بسیار شگرفی در صورت دارد، وقتی فک ها و دندان ها در اثر ضربه یا اختلال مادرزادی به خوبی با هم چفت نشوند درست صحبت کردن یا جویدن  دچار مشکل می شود و از دیگر مزایای جراحی های فک و صورت می توان به اصلاح لبخند، اصلاح لثه ، و قرار گرفتن لب ها  رو ی هم اشاره کرد . عدم اصلاح مشکلات فک و صورت می تواند منجر به اختلال تنفسی در خواب ، لق شدن دندان نیزشود.

اقدامات اولیه برای شروع درمان مشکلات فک :

درخواست رادیوگرافی های لازم ، انجام CT scan ، مشاوره جراح مغز و اعصاب ، مشاوره چشم ، مشاوره بیهوشی ، از جمله اقدامات اولیه ای است که مشکلات فرد مصدوم را با آن شناسایی می کنند .

آمادگی بیمارا ن قبل از جراحی فک و صورت :

1.      تاکید بر رعایت بهداشت دهان و دندان با شستشوی مرتب دهان و مسواک کردن

2.      مصرف آنتی بیوتیک و داروهای کاهش دهنده التهاب و تورم بنابر تجویز پزشک معالج

3.      تغذیه مناسب از جمله نوشیدن مایعات اما شب قبل از عمل باید ناشتا باشد.

4.      ضدعفونی کردن دهان با محلول کلرهگزیدین هر سه ساعت (در صورت وجود زخم باز و عمیق در دهان و راه داشتن زخم عمیق با حلق استفاده از کلر هگزیدین ممنوع و باید فقط از سرم نمکی استفاده شود ).

5.      ناشتا نمودن بیمار از ساعت 24 شب قبل از عمل.

مراقبت های بعد از عمل جراحی فک و صورت :

1.      تجویز آنتی بیوتیک تزریقی به همراه سرم بعد از عمل جراحی و در بیمارستان به مدت 48 ساعت اول خواهد بود و بیماران غالباً بعد از 48 ساعت ترخیص می شوند .

2.      بر حسب وسعت عمل از 6 تا 24 ساعت بعد از عمل دستور شروع مایعات  خوراکی توسط پزشک می شود که شروع رژیم مایعات معمولا با مایعات شفاف نظیر آب ، آب کمپوت ، و آبمیوه و سپس با مایعات غیر شفاف مانند شیر ، سوپ صاف شده خواهد بود.

دادن مایعات با سرنگ در اطفال توسط مادر که به آهستگی در دهان کودک ریخته می شود و یا به وسیله لیوان و نی در بزرگسالان انجام می شود . در تغذیه این بیماران باید سعی شود مواد پروتئینی مانند گوشت ، ماهی ، برنج ، مرغ به صورت چرخ کرده داخل سوپ بیمار اضافه شود و تمام مواد اعم از میوه ، سبزی ، و لبنیات به صورت مایع داده می شود.( در مخلوط کن به صورت نرم در آمده تا نیاز به جویدن نداشته باشد ).

شستشوی دهان : بعد از عمل جراحی با محلول کلر هگزیدین هر سه ساعت باید ادامه یابد ( با صلاحدید پزشک معالج )و حداکثر تا یک هفته ممکن است تجویز شود. بیمار از روز بعد از عمل جراحی باید دندان خود را مسواک بزند (به شرطی که پس از عمل در مواردی فک فیکس  یا ثابت نشده باشد )و هیچ ترسی از آسیب مسواک به دندان ها نداشته باشد البته بهتر است از مسواک نرم و کوچک استفاده کند و یا با قرار دادن آن در آب گرم برس مسواک را به صورت نرم تر مورد استفاده قرار دهد .

3.      بعد از جراحی های فک ، برای برگراندن فک به موقعیت نرمال ممکن است جراح صلاح بداند فک بیمار از سه هفته تا دو ماه بسته بماند . در این مدت تا زمانی که بیمار در بخش بستری است معمولاً وسایل اورژانسی برای باز کردن فک نظیر سیم چین موجود می باشد و در صورت لزوم سیم ها بریده می شوند و بیمار باید سیم های بریده شده را به بیرون دهان بریزد و آن را نبلعد (قورت ندهد)

4.      در صورتی که بعد از عمل جراحی چشم بیمار بسته باشد نیز معمولا ظرف 48 ساعت چشم بیمار توسط پزشک باز می شود.

5.      در صورت ترشح زیاد خون از دهان بیمار  بعد از عمل جراحی در صورتی که فک بیمار با سیم بسته شده است غالبا توسط پرستار بخش با  دستگاه ساکشن ( مکنده )به طور مرتب ترشحات دهان ساکشن می شود.

عوارض بعد از جراحی های فک :

1.      خونریزی و ترشح زیاد از دهان: در این صورت با دستگاه ساکشن ترشحات توسط پرستار ساکشن ( دستگاه مکنده انجام )می شود.

2.      درد ( که در این صورت با صلاحدید پزشک معالج مسکن تزریق می شود )

3.      تورم و کبودی صورت :  گاهاً جهت کاستن تورم و جلوگیری از خونریزی در موارد خاصی توسط جراح بانداژ فشاری دور سر و صورت بیمار بسته می شود.

4.      اشکال در تنفس بیمار :‌ ( که در این حالت زیر سر بیمار نسبت به بدنش 30 درجه بالاتر نگه داشته می شود و از اکسیژن جهت بهبود تنفس بیمار استفاده می شود ) و گاهی بعد از عمل پزشک بیهوشی برای بهبود عملکرد تنفس بیمار لوله ای داخل بینی بیمار می گذارد که توسط پزشک بیهوشی یا پرستار 24 ساعت بعد از عمل برداشته می شود. این لوله قدری ضخیم است که به آن لوله بینی – حلقی  نیز گفته می شود و به تخلیه تر شحات کمک می کند .

5.      سوزش چشم ها : سوزش چشم ها بعد از عمل غالبا به علت مصرف زیاد مواد ضد عفونی روی صورت و پلک ها است که درمان ان با شستشوی چشم ها با آب یا چکاندن قطره های ضد التهاب و آنتی بیوتیک به داخل چشم قابل درمان است  .

6.      حالت تهوع و استفراغ بعد از جراحی : به علت تجویز داروهای حین بیهوشی تهوع و استفراغ بعد از عمل امری طبیعی است که تجویز داروهای ضد تهوع توسط پزشکان انجام  می شود.

7.      استفراغ خونی : بعد از عمل جراحی فک به علت بلعیده شدن خون توسط بیمار عادی است و جای نگرانی نیست .اگر مقدار استفراغ زیاد بود و یا خون روشن در آن دیده شد حتما باید به جراح معالج اطلاع دهید.

مراقبت از بیمارا ن فک و صورت بعد از ترخیص :

1.      بخیه های سر و صورت غالبا توسط پزشک معالج در فاصله زمانی 3 تا 7 روز بعد از عمل کشیده خواهند شد و چنانچه چشم بیمار توسط بخیه بسته شده باشد ظرف 48 ساعت بعد از عمل توسط پزشک کشیده می شود.و چشم باز می شود .

2.      استحمام : از 24 ساعت تا 48 ساعت بعد از عمل می تواند استحمام کند چون بخیه های سر و صورت غالبا بعد از 24 ساعت قابل شستشو هستند و شستن با آب و صابون و یا استحمام مشکلی ایجاد نمی کند ولی بعد از شستشو باید پماد آنتی بیوتیک تجویز شده (توسط پزشک معالج ) روی زخم ها مالیده شوند.

3.      تورم بعد از عمل فک و صورت واکنش طبیعی بدن به عمل جراحی است که معمولا 72 ساعت اول خیلی زیاد است ولی به تدریج فروکش و از بین رفتن آن از سه ماه تا یک سال به طول می انجامد ولی چنانچه بعد از سه روز تورم شروع به افزایش نمود به  همراه تب و لرز و ضعف و بی حالی ممکن است نشانه عفونت باشد و باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کرد .

استفاده از کیف یخ نیز در روزهای نخست در کاهش تورم تاثیر مثبت دارد .

4.      از ورزش کردن اجتناب شود و فعالیت های بدنی با صلاحدید پزشک معالج شروع شود که معمولا تا زمان جوش خوردن کامل فک و صورت باید از ورزش خودداری شود.

5.      شروع رژیم مایعات معمولا در فردای روز جراحی با مایعات شفاف نظیر آب و چای و آب کمپوت شروع می شود و سپس مایعات غیر شفاف مثل شیر و سوپ صاف شده داده می شود .غالبا تا زمان بسته بودن فک در بیمارانی که فک آنها با سیم بسته شده است مایعات بصورت صاف شده داده می شودو بعد از باز شدن فک ابتدا با غذای نرم و پوره جات رژیم نیمه جامد شروع می شود و بسته به وضعیت فک بیمار با توصیه پزشک غذای جامد شروع می شود .

6.      پیگیری پس از ترخیص و مراجعه به پزشک بسیار مهم می باشد و باید طبق زمان بندی تعیین شده انجام شود .

7.      در صورت هر گونه علائم شامل تورم شدید سر و صورت – احساس تنگی نفس – خونریزی از ناحیه عمل – بروز تب و لرز سریعا به جراح خود اطلاع داده و به مرکز در مانی مراجعه نمایید .

منابع : کتاب پرستاری برونر و ثودارث

تحت نظر آقای دکتر امیر شهریار فوق تخصص جراحی  دهان وفک و صورت

واحد آموزش سلامت مرکز آموزشی در مانی کوثر